Στ. Ράμφος: «Με τα µυαλά που φτάσαµε στην κρίση δεν µπορούµε να βγούµε από αυτήν»

«Με τα παλιά µυαλά και τις παλιές σκέψεις» δεν µπορούµε να βγούµε από την κρίση, υποστηρίζει ο φιλόσοφος Στέλιος Ράµφος. Τον βρίσκουµε σκεπτικό αλλά αισιόδοξο. Πιστεύει ότι πρέπει να ξαναβρούµε τις έννοιες που θα δώσουν νόηµα στην πραγµατικότητά µας για να βγούµε από την κρίση. Κατά τον Στ. Ράµφο, φτάσαµε σε µια ζωή που στηρίζεται στην «άρνηση του νοήµατος», η οποία δηµιούργησε «µια αίσθηση ζωής και ένα είδος ηθικής ουδετερότητας, που έκανε τους διαχειριστές του πλούτου αδιάφορους για τις κοινωνικές προεκτάσεις του προβλήµατος».

Βάση της κρίσης, όπως υποστηρίζει ο Στέλιος Ράµφος, είναι η «κρίση της µετανεωτερικότητας», η διάσταση της σηµασίας από την πραγµατικότητα. Οπως λέει:«Μετά το ‘70, οπότε αποσυνδέθηκε το χρήµα από τη ρήτρα χρυσού, άρχισε το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα να αναπτύσσεται χωρίς να έχει εξάρτηση από την πραγµατικότητα. Μετά το ‘89, µε την πτώση του “υπαρκτού” σοσιαλισµού και τη ραγδαία ανάπτυξη των επικοινωνιών, δόθηκε η δυνατότητα µιας κυριαρχικής επιβολής του στοιχείου της ταχύτητας, οι επενδύσεις γίνονται γρήγορα, οπουδήποτε στον κόσµο, δηµιουργώνταςένα χρηµατοπιστωτικό σύστηµα που αναγνωρίζει ως µοναδική πραγµατικότητα τον χρόνο».

Ετσι, συµπληρώνει, είχαµε ως συνέπεια «ανάλογα µε τις ταχύτητες να δηµιουργούνται και οι αξίες. ∆ηλαδή η ταχύτητα µπορεί να προλάβει την πραγµατικότητα, να δηµιουργήσει µιανέα δική της πραγµατικότητα, µε πλαστή αξία, δηλαδή ενδεχοµένως µια φούσκα. Αυτές οιταχύτητες κινούµενες τυφλά δηµιούργησαν στον σύγχρονο κόσµο συγκέντρωση υπερβολικού πλούτου από τη µία µεριά και µεγάλη φτώχεια από την άλλη».

Ευκαιρία η κρίση!

Ορισµένοι υποστηρίζουν ότι όπως µετά το βαθύ σκοτάδι έρχεται το ξηµέρωµα έτσι και κάθε κρίση µπορεί να κρύβει κάτι θετικό. Ο Στ. Ράµφος υποστηρίζει ότι «κάθε κρίση είναιµια ευκαιρία, αλλά εξαρτάται από εσένα, το άτοµο. Στο βάθος κάθε κρίση σού ζητάει νασκεφτείς περισσότερο από ό,τι σκεφτόσουν. Τα ίδια µυαλά, µε τις ίδιες σκέψεις που δηµιούργησαν την κρίση, δεν µπορούν να σε βγάλουν από αυτήν».

Βέβαια η δική µας κρίση έχει οµοιότητες αλλά και διαφέρει από τις άλλες. «Εξωτερικά είναιδηµοσιονοµική κρίση, αλλά κατά βάθος πρόκειται για κρίση σχέσεων κοινωνίας - κράτους, ενώ διεθνώς είναι χρηµατοπιστωτικές οι κρίσεις. Από το 1821 η ελληνική κοινωνία δεν έχει οµαλές σχέσεις µε το κράτος. ∆εν αποδεχθήκαµε ποτέ την έννοια του κράτους, είµαστε σταθερά προσηλωµένοι στην οικογένεια, στην εντοπιότητα, στη συντεχνία.Χρησιµοποιήσαµε το κράτος, που είναι ο πολιτικός εγγυητής της κοινωνικής συνοχής και όχιο µπαµπούλας, µε έναν τρόπο αθέµιτο και παραπλανητικό. Το θέλαµε σαν βιτρίνα για να µας δίνουν δάνεια οι ξένοι, ενώ ταυτόχρονα οι Μαυροµιχαλαίοι έφτιαχναν τελωνεία για να εισπράττουν αυτοί τους φόρους. Οι δεσµοί αίµατος και τόπου είναι για τον Ελληνα πάνω από τους θεσµούς και το κράτος. Αυτή είναι η µόνιµη βάση της κρίσεως στην ελληνική κοινωνία. Εξ ου και ύψιστη έκφραση της αντιθέσεως κράτους - κοινωνίας είναι η φοροδιαφυγή. Είναι βαθύτερες νοοτροπίες που εµποδίζουν την αποδοχή του άγνωστου “άλλου”. Εδώ θα βοηθούσε πολύ µια σωστή παιδεία».

Ο Στ. Ράµφος έχει πολλές φορές υποστηρίξει ότι υπάρχει ένας διχασµός που διατρέχει την ελληνική κοινωνία. «Πρέπει να καταλάβουµε ότι τα παθήµατά µας είναι το τίµηµα των διαιρέσεών µας» λέει. «Οταν περί το 1200 στην Ευρώπη άρχισε να ωριµάζει η ατοµικότητα, ο άνθρωπος, δηλαδή, να µπορεί να επιβιώσει εσωτερικά, ανεξάρτητα από το τι λένε οι άλλοι, η ανατολική χριστιανοσύνη δεν το δέχτηκε και έτσι η ατοµικότητά µας έµεινε ανώριµη. Η αναγνώριση έρχεται από τους άλλους, οπότε πρέπει να µην υστερούµε για να την έχουµε. Ετσι οι άλλοι γίνονται απειλή, αν δεν είναι κατώτεροι. Η ανασφάλεια µας κάνει να είµαστε αιωνίως διχασµένοι, να µην εµπιστευόµαστε κανέναν, να µη λέµε καλό λόγο για τον φίλο µας όταν δεν είναι παρών. Σε αυτή την ανωριµότητα πατάει ένα ολόκληρο σύστηµα».

Μοντέλο αλλαγής

Ποιο είναι το µοντέλο που θα µας κάνει να αλλάξουµε; To έχουµε στα χέρια µας, θα πει ο Στ. Ράµφος, είναι «το πώς προκόβουµε όταν πηγαίνουµε στο εξωτερικό. Μπορεί να µεταφέρουµε στα ξένα µαζί µε τα προτερήµατα και τα ελαττώµατά µας, αλλά εκεί υπάρχουν θεσµοί, υπάρχει κράτος που είµαστε υποχρεωµένοι να σεβόµαστε και ναυπακούσουµε στους νόµους του αναπτύσσοντας στα πλαίσιά τους τις δεξιότητές µας. Αντίθετα, στην Ελλάδα, δηµιουργώντας ένα κράτος-φάντασµα, τα ιδιωτικά συµφέροντα το έκοψαν στα µέτρα τους και το χρησιµοποίησαν για ίδιον όφελος. Εξ ου και οι νόµοι µε τα παραθυράκια. ∆εν µπορεί να υπάρξει κράτος νόµου µε τον νόµο περί ευθύνης υπουργών που ισχύει, µε την ατιµωρησία του ποινικού µας συστήµατος, µε µια δικαστική εξουσία η οποία εξαρτάται από το υπουργείο. Το κράτος υπηρετεί το γενικό συµφέρον· η κοινωνία τα επί µέρους συµφέροντα. Με τις πελατειακές σχέσεις του πολιτικού συστήµατος δηµιουργήθηκε ένα διεστραµµένο κράτος που εξυπηρετεί τα επί µέρους συµφέροντα. Εκεί βρίσκεται η καρδιά του προβλήµατος».

Τον πολιτικό Ράµφο τον απασχολεί και η δυνατότητα συναίνεσης, την οποία θεωρεί«ακρογωνιαίο λίθο για κάθε πρόοδο». Υποστηρίζει ότι πρέπει να ξεπεράσουµε το παρελθόν και επισηµαίνει τη θεµελιώδη παθογένειά µας: «µπερδεύουµε τα αισθήµατά µας µε την πραγµατικότητα» . Και επεξηγεί: «Οταν ο λαός µπερδεύει τα συναισθήµατα µε την πραγµατικότητα, οδηγείται σε παρανοϊκές καταστάσεις. Είµαστε λαός µε ισχυρές εµµονές,όπως η συνωµοσιολογική µανία, από την οποία δεν εννοούµε να βγούµε. Επίσης αγνοούµετον χρόνο και είµαστε δεµένοι περισσότερο µε τον χώρο, που σηµαίνει µε τα ακίνητα περιουσιακά στοιχεία. ∆εν έχουµε τον εσωτερικό δυναµισµό που θα µας οδηγήσει στην παραγωγικότητα. Η κρίση µπορεί να βοηθήσει, αρκεί να υπάρξει συναίνεση».

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ