του Γιώργου Πισσαλίδη
Στις 30 Ιουλίου του 1920 γίνεται στο Παρίσι δολοφονική απόπειρα εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου. Οι φήμες ότι ο Βενιζέλος είναι νεκρός κυκλοφορούν στην Αθήνα. Το απόγευμα της επομένης, ο βουλευτής και μακεδονολάτρης Ίων Δραγούμης, που πήγαινε από το σπίτι της Μαρίκας Κοτοπούλη στην Κηφισιά στα γραφεία του περιοδικού του «Πολιτική Επιθεώρηση», συλλαμβάνεται από τα βενιζελικά τάγματα χωροφυλακής του Γρυπάρη και εκτελείται. Η πολιτική δολοφονία του σοκάρει τον πολιτικό κόσμο και στερεί την Ελλάδα ένα λαμπρό υποψήφιο αρχηγό του Έθνους. Όμως ποιος υπήρξε ο Ίων Δραγούμης και γιατί είναι σημαντικός σήμερα για τους Έλληνες Εθνικιστές;
Ο Ιωάννης ή Ίων Δραγούμης γεννήθηκε στην Αθήνα στις 2 Σεπτεμβρίου 1878. Ο πατέρας του ήταν δικαστικός και μετέπειτα Πρωθυπουργός της Επανάστασης στο Γουδί, Στέφανος Δραγούμης. Ο νεαρός Ίων μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που πίστευε στα εθνικά ιδεώδη και εμπνεόταν από ένθερμο πατριωτισμό. Οι ρίζες της εθνικιστικής ιδεολογίας του θα πρέπει να αναζητηθούν στο οικογενειακό του περιβάλλον και την ελληνοκεντρική του ανατροφή. Ήταν η εποχή που η Ελλάδα εδονείτο από την Μεγάλη Ιδέα, την απελευθέρωση των αλύτρωτων πατρίδων και των υποδούλων Ελλήνων, ενώ υψωνόταν η απειλή της Μεγάλης Βουλγαρίας και του Πανσλαβισμού. Την ίδια εποχή επηρεάζεται από την σκέψη του Νίτσε και του Μπαρρές. Θα σπουδάσει νομικά και θα καταταγεί εθελοντής στον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.
Με τον πόλεμο του '97 η Ελληνική κυβέρνηση θα θεωρήσει την Μεγάλη Ιδέα ένα μεγάλο ψέμα και θα απεμπολήσει το ιδανικό της απελευθέρωσης των υπολοίπων τμημάτων του Ελληνισμού. Γράφει στον Ελληνικό Πολιτισμό «Οι Ελλαδίτες πολιτικοί κατάντησαν να συναντήσουν με το νου τους κράτος και έθνος ή καλλίτερα μη μπορώντας να φτάσουν στην γενικότητα του «έθνους» έκαμαν την ανικανότητά τους θεωρία. Το κράτος δεν ήταν πιο πρόσκαιρο, δεν είχε δημιουργηθεί για να περιμαζέψει το έθνος γύρω του δεν ήταν σταθμός παρά τέλος. Συνέβηκε τούτο το παράδοξο, τούτοι, οι εξωμερίτες, περίμεναν την Ελλάδα να τους γλιτώσει και η Ελλάδα περίμενε μήπως τύχη και σηκωθούν μοναχοί τους να γλιτώσουν τον εαυτό τους». Αυτό το γραικυλικό κράτος των υποχωρήσεων και των συμβιβασμών, που πολλά κοινά έχει με το σημερινό κράτος των Αθηνών, στηλιτεύτηκε τόσο από τον Ίωνα Δραγούμη όσο και από τον συνοδοιπόρο και φίλο του Περικλή Γιαννόπουλο, που αυτοκτόνησε το 1910.
Αφότου η κυβέρνηση δεν ήθελε να σώσει το Έθνος τότε ο Δραγούμης αναλαμβάνει να σώσει τον Ελληνισμό στην Μακεδονία με μυστική δράση. Το 1902 ως πρόξενος στο Μοναστήρι και με την συνεργασία του πατέρα του και του γαμβρού του Παύλου Μελά δημιουργεί την Οργάνωση Αγώνα στην Μακεδονία, για να σώσει την Μακεδονία από τις ορδές των Βουλγάρων κομιτατζήδων που λυμαίνονταν την περιοχή. Ο ίδιος γράφει «Ο καθένας πρέπει να φαντάζεται πως αυτός πρέπει να σώσει το έθνος του. Πρέπει να φαντάζομαι πως από μένα μόνον εξαρτάται η σωτηρία του έθνους. Να μην κοιτάζω τι κάνουν οι άλλοι και να φαντάζομαι πως εγώ έχω το μεγάλο χρέος της σωτηρίας». Και προσθέτει «Δουλεύω για τον Ελληνισμό. Δουλεύοντας για τον Ελληνισμό δουλεύω για τον εαυτό μου. Γιατί μήπως είμαι εγώ διαφορετικός από τον ελληνισμό μου;» Και εκφράζοντας την απέχθεια για την γραικυλική κυβέρνηση «Δεν δουλεύω την κυβέρνηση, δουλεύω για τον Ελληνισμό. Σιχαίνομαι την κυβέρνηση, δεν σιχαίνομαι τον Ελληνισμό. 'Αμα συλλογίζομαι την κυβέρνηση πέφτω, σηκώνομαι όταν νοιώθω τον Ελληνισμό. Οι ενεργητικοί άνθρωποι δεν μπορεί παρά να είναι εθνικισταί». Έδινε έτσι τον ορισμό του τόσο περιφρονημένου ελληνικού εθνικισμού.
Το 1904 σκοτώνεται ο γαμπρός και ίνδαλμα του Παύλος Μελάς. Γράφει στο «Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα» απευθυνόμενος στην Ελληνική νεολαία που καλούσε να ασχοληθεί με τα εθνικά θέματα «Φτάνουν πια οι Μάρτυρες. Χρειάζονται τώρα ήρωες. Γενείτε ήρωες. Να ξέρετε πως αν τρέξουμε να σώσουμε την Μακεδονία, η Μακεδονία θα μας σώσει». Όμως η τακτική του Δραγούμη δεν άρεσε στην κυβέρνηση των Αθηνών και μετατίθεται κατά σειρά στα προξενεία Πύργου Βουλγαρίας, Φιλιππούπολης, Αλεξάνδρειας και Αλεξανδρούπολης, τότε Δεδέαγατς.
Στα 1907-1908 δουλεύει στο Ελληνικό Προξενείο της Κωνσταντινουπόλεως και συναντά τον άλλο μεγάλο συνοδοιπόρο του, τον αξιωματικό Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαΐδη. Την περίοδο αυτή καταγράφει στο «Όσοι Ζωντανοί». Μαζί δημιουργούν την Οργάνωση Κωνσταντινούπολης για υπεράσπιση των δικαιωμάτων των Ελλήνων και αυτονομία στον Πόντο, στην Καππαδοκία, τα παράλια της Μικράς Ασίας. Μαζί οραματίζονται το Ανατολικό ιδανικό όπου θα ενώνονταν όλοι οι λαοί της Ανατολής, και οι Έλληνες ως γνήσιοι κληρονόμοι του Βυζαντίου θα γινόταν σιγά-σιγά κυβερνήτες ή συγκυβερνήτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εις βάρος των Τούρκων. Αυτό προϋπόθετε εναντίωση στην επιρροή των Μεγάλων Δυνάμεων που ήθελαν διάλυση της Αυτοκρατορίας. Όμως η εξέλιξη του Νεοτουρκικού κινήματος θα διαλύσει τα οράματα των δύο φίλων όπου ο Μέγας Αλέξανδρος συναντούσε το όραμα του Ρήγα Φεραίου.
Το 1909 ξεσπά η Επανάσταση στο Γουδί με προσωρινό πρωθυπουργό τον Στέφανο Δραγούμη, αλλά πραγματικό κυβερνήτη αργότερα τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Βενιζέλος υπήρξε φιλελεύθερος, ενώ ο Δραγούμης εθνικιστής. Έτσι η σύγκρουση των δύο πολιτικών, όπως θα δούμε, θα είναι αναπόφευκτη. Προς το παρόν ο Δραγούμης μεθάει από το κρασί των Βαλκανικών αγώνων και συντάσσει το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης. Το 1914 με την απαρχή του Πρώτου παγκόσμιου Πολέμου ο Δραγούμης αρχικά αμφιταλαντεύεται αλλά καταλήγει ανταντόφιλος γιατί φοβόταν κυριαρχία των Ρώσων στην Κωνσταντινούπολη και τα Στενά.
Στο μεταξύ κυκλοφορεί το βιβλίο του «Ελληνικός Πολιτισμός» όπου καθορίζει τους στόχους του ελληνικού έθνους. Κατ' αρχήν θα έπρεπε να υπάρξει πολιτική ένωση όλης της φυλής. Δεύτερος ο σκοπός του έθνους είναι η δημιουργία πολιτισμού. Πολιτισμού όμως που βασίζεται σε τρισχιλιετή παράδοση και όχι μίμηση ξένων προτύπων. Αντίθετα οι ηγέτες της αριστοκρατίας του έθνους «θα πρέπει να λουστούν στα φεγγερά και διάφανα νερά της λαϊκής ψυχής» για να συνταράξουν τον λαό και να τους ακολουθήσει. Γι αυτό πιστεύει στο κτύπημα της σχολαστικής παράδοσης, στην μελέτη της δημοτικής παράδοσης και την επιβολή της δημοτικής ως γνήσιας γλώσσας του λαού. Ο δημοτικισμός όμως του Δραγούμη δεν συνδεόταν με τα εθνοδιαλυτικά ιδεώδη της πόλης των τάξεων και του σοσιαλισμού. Ακόμα και αυτόν τον σοσιαλισμό τον ήθελε χωρίς πάλη των τάξεων και όσο του το επέτρεπε ο βυζαντινός κοινοτισμός του και χωρίς κρατικό παρεμβατισμό. Η σύγκρουση με τον Σκληρό έχει μείνει κλασσική.
Και εδώ ερχόμαστε σε μια άλλη σημαντική πλευρά της σκέψης του Δραγούμη: την πίστη στην αναβίωση του ελληνικού κοινοτισμού, της διοίκησης των αυτονόμων κοινοτήτων του Βυζαντίου και της Τουρκοκρατίας, βασισμένη στο κοινοβιακό ιδεώδες της Ορθοδοξίας. Γράφει: «Όταν έγινε κράτος η Ελλάς, δεν ήταν ανάγκη, δεν έπρεπε να καταστρέψουν τις κοινότητες και να κάμουν δήμους. Οι κοινότητες ήταν αποτέλεσμα ζωής ελληνικής πολλών ετών, ήταν τύπος ελληνικής υπάρξεως. Χαλνώντας τις κοινότητες χαλάσαμε κάτι στερεό, κάτι που ζούσε, κάτι που ήταν φυσικό». Ο Δραγούμης πίστευε στην οικονομική και διοικητική αυτονομία με το Κράτος να ασχολείται με τα γενικότερα εθνικά θέματα.
Ο Κοινοτισμός όμως δεν μπορούσε να υπάρξει δίχως Ορθοδοξία. Γι' αυτό γράφει: «Υποστηρίζω την θρησκεία μας, επειδή είναι αχώριστη από την ιστορία μας, είναι η Ιστορία μας, είναι η συνέχεια της Ιστορίας του γένους». Μέσα λοιπόν από τον Κοινοτισμό και την Ορθοδοξία προσπαθούσε να ελληνοποιήσει τον σοσιαλισμό ή καλύτερα την σοσιαλδημοκρατία. Και αυτή την σοσιαλδημοκρατία την έβλεπε πάντα σε συνδυασμό με εθνικισμό, αντιδυτικισμό και το ανατολικό ιδεώδες της δυαδικής ελληνο-οθωμανικής αυτοκρατορίας. Πιστεύει ότι οι Έλληνες δεν πρέπει να επιτεθούν στο κοινό τους σπίτι, την Ανατολή. Αυτός είναι ο λόγος που επιτίθεται στην φιλελεύθερη πολιτική του Βενιζέλου, αλλά και την Μικρασιατική εκστρατεία. Τελικά και η Μεγάλη Ιδέα και το Ανατολικό Ιδεώδες θα πνιγούν στο λιμάνι της Σμύρνης.
Ο Δραγούμης εξορίζεται το 1920 στην Κορσική και εκεί απεχθάνεται τον Δημήτρη Γούναρη και τον κρατικό σοσιαλισμό του, ενώ κάνει παρέα με τον μαθητή του Ιωάννη Μεταξά. Από το 1915 που πολιτευόταν ο Δραγούμης ήταν ο υποσχόμενος επόμενος αρχηγός της Ελλάδος. Η πολιτική δολοφονία στέρησε τον μοναδικό άνθρωπο που θα απέτρεπε την Μικρασιατική Καταστροφή. Ο θεωρητικός του λαϊκού εθνικισμού έπεφτε νεκρός από τις σφαίρες του μεγαλοαστικού οικονομικού κατεστημένου του Βενιζέλου και του Μπενάκη. Ο κόσμος του ατομικισμού και των ταξικών συμφερόντων δολοφονούσε ένα από τους τελευταίους οραματιστές του Ελληνικού Κοινοβίου. Τα διδάγματα του πέρασαν στον εθνικισμό του Μεταξά, και τον κοινοτισμό του Κώστα Καραβίδα, του Κωνσταντίνου Χατζηπατέρα και του Δημήτρη Τσάκωνα, καθώς και σε θεωρητικό μόνο επίπεδο στον αυτοδιαχειριστικό σοσιαλισμό του Ανδρέα Παπανδρέου. Το πιο σημαντικό όμως ήτανε ότι το ανεθνικό Βυζαντινό Ιδεώδες του Κωνσταντίνου Σοκόλη και του βιβλίου του Αυτοκρατορία, καθώς και η θεωρία της ενδιάμεσης περιοχής του Δημήτρη Κιτσίκη, χρωστάνε πολλά στο δραγουμικό Ανατολικό Ιδανικό.
Όσο για μας τους Εθνικιστές πιστεύουμε ότι τα διδάγματα του Δραγούμη είναι αναγκαία σε μια περίοδο που η Βόρειος Ήπειρος, η Ίμβρος και η Τένεδος είναι ξεχασμένες, η κυβέρνηση μειοδοτεί στα εθνικά θέματα, οι διανοούμενοι είναι Ευρωλιγούρηδες και η νεολαία αποχαυνώνεται με το ΜΤV, αντί να μας δίνει Μελάδες και Σολωμού.
Στις 30 Ιουλίου του 1920 γίνεται στο Παρίσι δολοφονική απόπειρα εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου. Οι φήμες ότι ο Βενιζέλος είναι νεκρός κυκλοφορούν στην Αθήνα. Το απόγευμα της επομένης, ο βουλευτής και μακεδονολάτρης Ίων Δραγούμης, που πήγαινε από το σπίτι της Μαρίκας Κοτοπούλη στην Κηφισιά στα γραφεία του περιοδικού του «Πολιτική Επιθεώρηση», συλλαμβάνεται από τα βενιζελικά τάγματα χωροφυλακής του Γρυπάρη και εκτελείται. Η πολιτική δολοφονία του σοκάρει τον πολιτικό κόσμο και στερεί την Ελλάδα ένα λαμπρό υποψήφιο αρχηγό του Έθνους. Όμως ποιος υπήρξε ο Ίων Δραγούμης και γιατί είναι σημαντικός σήμερα για τους Έλληνες Εθνικιστές;
Ο Ιωάννης ή Ίων Δραγούμης γεννήθηκε στην Αθήνα στις 2 Σεπτεμβρίου 1878. Ο πατέρας του ήταν δικαστικός και μετέπειτα Πρωθυπουργός της Επανάστασης στο Γουδί, Στέφανος Δραγούμης. Ο νεαρός Ίων μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που πίστευε στα εθνικά ιδεώδη και εμπνεόταν από ένθερμο πατριωτισμό. Οι ρίζες της εθνικιστικής ιδεολογίας του θα πρέπει να αναζητηθούν στο οικογενειακό του περιβάλλον και την ελληνοκεντρική του ανατροφή. Ήταν η εποχή που η Ελλάδα εδονείτο από την Μεγάλη Ιδέα, την απελευθέρωση των αλύτρωτων πατρίδων και των υποδούλων Ελλήνων, ενώ υψωνόταν η απειλή της Μεγάλης Βουλγαρίας και του Πανσλαβισμού. Την ίδια εποχή επηρεάζεται από την σκέψη του Νίτσε και του Μπαρρές. Θα σπουδάσει νομικά και θα καταταγεί εθελοντής στον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.
Με τον πόλεμο του '97 η Ελληνική κυβέρνηση θα θεωρήσει την Μεγάλη Ιδέα ένα μεγάλο ψέμα και θα απεμπολήσει το ιδανικό της απελευθέρωσης των υπολοίπων τμημάτων του Ελληνισμού. Γράφει στον Ελληνικό Πολιτισμό «Οι Ελλαδίτες πολιτικοί κατάντησαν να συναντήσουν με το νου τους κράτος και έθνος ή καλλίτερα μη μπορώντας να φτάσουν στην γενικότητα του «έθνους» έκαμαν την ανικανότητά τους θεωρία. Το κράτος δεν ήταν πιο πρόσκαιρο, δεν είχε δημιουργηθεί για να περιμαζέψει το έθνος γύρω του δεν ήταν σταθμός παρά τέλος. Συνέβηκε τούτο το παράδοξο, τούτοι, οι εξωμερίτες, περίμεναν την Ελλάδα να τους γλιτώσει και η Ελλάδα περίμενε μήπως τύχη και σηκωθούν μοναχοί τους να γλιτώσουν τον εαυτό τους». Αυτό το γραικυλικό κράτος των υποχωρήσεων και των συμβιβασμών, που πολλά κοινά έχει με το σημερινό κράτος των Αθηνών, στηλιτεύτηκε τόσο από τον Ίωνα Δραγούμη όσο και από τον συνοδοιπόρο και φίλο του Περικλή Γιαννόπουλο, που αυτοκτόνησε το 1910.
Αφότου η κυβέρνηση δεν ήθελε να σώσει το Έθνος τότε ο Δραγούμης αναλαμβάνει να σώσει τον Ελληνισμό στην Μακεδονία με μυστική δράση. Το 1902 ως πρόξενος στο Μοναστήρι και με την συνεργασία του πατέρα του και του γαμβρού του Παύλου Μελά δημιουργεί την Οργάνωση Αγώνα στην Μακεδονία, για να σώσει την Μακεδονία από τις ορδές των Βουλγάρων κομιτατζήδων που λυμαίνονταν την περιοχή. Ο ίδιος γράφει «Ο καθένας πρέπει να φαντάζεται πως αυτός πρέπει να σώσει το έθνος του. Πρέπει να φαντάζομαι πως από μένα μόνον εξαρτάται η σωτηρία του έθνους. Να μην κοιτάζω τι κάνουν οι άλλοι και να φαντάζομαι πως εγώ έχω το μεγάλο χρέος της σωτηρίας». Και προσθέτει «Δουλεύω για τον Ελληνισμό. Δουλεύοντας για τον Ελληνισμό δουλεύω για τον εαυτό μου. Γιατί μήπως είμαι εγώ διαφορετικός από τον ελληνισμό μου;» Και εκφράζοντας την απέχθεια για την γραικυλική κυβέρνηση «Δεν δουλεύω την κυβέρνηση, δουλεύω για τον Ελληνισμό. Σιχαίνομαι την κυβέρνηση, δεν σιχαίνομαι τον Ελληνισμό. 'Αμα συλλογίζομαι την κυβέρνηση πέφτω, σηκώνομαι όταν νοιώθω τον Ελληνισμό. Οι ενεργητικοί άνθρωποι δεν μπορεί παρά να είναι εθνικισταί». Έδινε έτσι τον ορισμό του τόσο περιφρονημένου ελληνικού εθνικισμού.
Το 1904 σκοτώνεται ο γαμπρός και ίνδαλμα του Παύλος Μελάς. Γράφει στο «Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα» απευθυνόμενος στην Ελληνική νεολαία που καλούσε να ασχοληθεί με τα εθνικά θέματα «Φτάνουν πια οι Μάρτυρες. Χρειάζονται τώρα ήρωες. Γενείτε ήρωες. Να ξέρετε πως αν τρέξουμε να σώσουμε την Μακεδονία, η Μακεδονία θα μας σώσει». Όμως η τακτική του Δραγούμη δεν άρεσε στην κυβέρνηση των Αθηνών και μετατίθεται κατά σειρά στα προξενεία Πύργου Βουλγαρίας, Φιλιππούπολης, Αλεξάνδρειας και Αλεξανδρούπολης, τότε Δεδέαγατς.
Στα 1907-1908 δουλεύει στο Ελληνικό Προξενείο της Κωνσταντινουπόλεως και συναντά τον άλλο μεγάλο συνοδοιπόρο του, τον αξιωματικό Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαΐδη. Την περίοδο αυτή καταγράφει στο «Όσοι Ζωντανοί». Μαζί δημιουργούν την Οργάνωση Κωνσταντινούπολης για υπεράσπιση των δικαιωμάτων των Ελλήνων και αυτονομία στον Πόντο, στην Καππαδοκία, τα παράλια της Μικράς Ασίας. Μαζί οραματίζονται το Ανατολικό ιδανικό όπου θα ενώνονταν όλοι οι λαοί της Ανατολής, και οι Έλληνες ως γνήσιοι κληρονόμοι του Βυζαντίου θα γινόταν σιγά-σιγά κυβερνήτες ή συγκυβερνήτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εις βάρος των Τούρκων. Αυτό προϋπόθετε εναντίωση στην επιρροή των Μεγάλων Δυνάμεων που ήθελαν διάλυση της Αυτοκρατορίας. Όμως η εξέλιξη του Νεοτουρκικού κινήματος θα διαλύσει τα οράματα των δύο φίλων όπου ο Μέγας Αλέξανδρος συναντούσε το όραμα του Ρήγα Φεραίου.
Το 1909 ξεσπά η Επανάσταση στο Γουδί με προσωρινό πρωθυπουργό τον Στέφανο Δραγούμη, αλλά πραγματικό κυβερνήτη αργότερα τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Βενιζέλος υπήρξε φιλελεύθερος, ενώ ο Δραγούμης εθνικιστής. Έτσι η σύγκρουση των δύο πολιτικών, όπως θα δούμε, θα είναι αναπόφευκτη. Προς το παρόν ο Δραγούμης μεθάει από το κρασί των Βαλκανικών αγώνων και συντάσσει το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης. Το 1914 με την απαρχή του Πρώτου παγκόσμιου Πολέμου ο Δραγούμης αρχικά αμφιταλαντεύεται αλλά καταλήγει ανταντόφιλος γιατί φοβόταν κυριαρχία των Ρώσων στην Κωνσταντινούπολη και τα Στενά.
Στο μεταξύ κυκλοφορεί το βιβλίο του «Ελληνικός Πολιτισμός» όπου καθορίζει τους στόχους του ελληνικού έθνους. Κατ' αρχήν θα έπρεπε να υπάρξει πολιτική ένωση όλης της φυλής. Δεύτερος ο σκοπός του έθνους είναι η δημιουργία πολιτισμού. Πολιτισμού όμως που βασίζεται σε τρισχιλιετή παράδοση και όχι μίμηση ξένων προτύπων. Αντίθετα οι ηγέτες της αριστοκρατίας του έθνους «θα πρέπει να λουστούν στα φεγγερά και διάφανα νερά της λαϊκής ψυχής» για να συνταράξουν τον λαό και να τους ακολουθήσει. Γι αυτό πιστεύει στο κτύπημα της σχολαστικής παράδοσης, στην μελέτη της δημοτικής παράδοσης και την επιβολή της δημοτικής ως γνήσιας γλώσσας του λαού. Ο δημοτικισμός όμως του Δραγούμη δεν συνδεόταν με τα εθνοδιαλυτικά ιδεώδη της πόλης των τάξεων και του σοσιαλισμού. Ακόμα και αυτόν τον σοσιαλισμό τον ήθελε χωρίς πάλη των τάξεων και όσο του το επέτρεπε ο βυζαντινός κοινοτισμός του και χωρίς κρατικό παρεμβατισμό. Η σύγκρουση με τον Σκληρό έχει μείνει κλασσική.
Και εδώ ερχόμαστε σε μια άλλη σημαντική πλευρά της σκέψης του Δραγούμη: την πίστη στην αναβίωση του ελληνικού κοινοτισμού, της διοίκησης των αυτονόμων κοινοτήτων του Βυζαντίου και της Τουρκοκρατίας, βασισμένη στο κοινοβιακό ιδεώδες της Ορθοδοξίας. Γράφει: «Όταν έγινε κράτος η Ελλάς, δεν ήταν ανάγκη, δεν έπρεπε να καταστρέψουν τις κοινότητες και να κάμουν δήμους. Οι κοινότητες ήταν αποτέλεσμα ζωής ελληνικής πολλών ετών, ήταν τύπος ελληνικής υπάρξεως. Χαλνώντας τις κοινότητες χαλάσαμε κάτι στερεό, κάτι που ζούσε, κάτι που ήταν φυσικό». Ο Δραγούμης πίστευε στην οικονομική και διοικητική αυτονομία με το Κράτος να ασχολείται με τα γενικότερα εθνικά θέματα.
Ο Κοινοτισμός όμως δεν μπορούσε να υπάρξει δίχως Ορθοδοξία. Γι' αυτό γράφει: «Υποστηρίζω την θρησκεία μας, επειδή είναι αχώριστη από την ιστορία μας, είναι η Ιστορία μας, είναι η συνέχεια της Ιστορίας του γένους». Μέσα λοιπόν από τον Κοινοτισμό και την Ορθοδοξία προσπαθούσε να ελληνοποιήσει τον σοσιαλισμό ή καλύτερα την σοσιαλδημοκρατία. Και αυτή την σοσιαλδημοκρατία την έβλεπε πάντα σε συνδυασμό με εθνικισμό, αντιδυτικισμό και το ανατολικό ιδεώδες της δυαδικής ελληνο-οθωμανικής αυτοκρατορίας. Πιστεύει ότι οι Έλληνες δεν πρέπει να επιτεθούν στο κοινό τους σπίτι, την Ανατολή. Αυτός είναι ο λόγος που επιτίθεται στην φιλελεύθερη πολιτική του Βενιζέλου, αλλά και την Μικρασιατική εκστρατεία. Τελικά και η Μεγάλη Ιδέα και το Ανατολικό Ιδεώδες θα πνιγούν στο λιμάνι της Σμύρνης.
Ο Δραγούμης εξορίζεται το 1920 στην Κορσική και εκεί απεχθάνεται τον Δημήτρη Γούναρη και τον κρατικό σοσιαλισμό του, ενώ κάνει παρέα με τον μαθητή του Ιωάννη Μεταξά. Από το 1915 που πολιτευόταν ο Δραγούμης ήταν ο υποσχόμενος επόμενος αρχηγός της Ελλάδος. Η πολιτική δολοφονία στέρησε τον μοναδικό άνθρωπο που θα απέτρεπε την Μικρασιατική Καταστροφή. Ο θεωρητικός του λαϊκού εθνικισμού έπεφτε νεκρός από τις σφαίρες του μεγαλοαστικού οικονομικού κατεστημένου του Βενιζέλου και του Μπενάκη. Ο κόσμος του ατομικισμού και των ταξικών συμφερόντων δολοφονούσε ένα από τους τελευταίους οραματιστές του Ελληνικού Κοινοβίου. Τα διδάγματα του πέρασαν στον εθνικισμό του Μεταξά, και τον κοινοτισμό του Κώστα Καραβίδα, του Κωνσταντίνου Χατζηπατέρα και του Δημήτρη Τσάκωνα, καθώς και σε θεωρητικό μόνο επίπεδο στον αυτοδιαχειριστικό σοσιαλισμό του Ανδρέα Παπανδρέου. Το πιο σημαντικό όμως ήτανε ότι το ανεθνικό Βυζαντινό Ιδεώδες του Κωνσταντίνου Σοκόλη και του βιβλίου του Αυτοκρατορία, καθώς και η θεωρία της ενδιάμεσης περιοχής του Δημήτρη Κιτσίκη, χρωστάνε πολλά στο δραγουμικό Ανατολικό Ιδανικό.
Όσο για μας τους Εθνικιστές πιστεύουμε ότι τα διδάγματα του Δραγούμη είναι αναγκαία σε μια περίοδο που η Βόρειος Ήπειρος, η Ίμβρος και η Τένεδος είναι ξεχασμένες, η κυβέρνηση μειοδοτεί στα εθνικά θέματα, οι διανοούμενοι είναι Ευρωλιγούρηδες και η νεολαία αποχαυνώνεται με το ΜΤV, αντί να μας δίνει Μελάδες και Σολωμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου